Obywatel Ukrainy, którego pobyt w Polsce w 2022 r. przekroczył 183 dni, jest zobowiązany zapłacić polski podatek dochodowy od dochodów uzyskanych z tytułu pracy lub działalności gospodarczej.
Ten obowiązek powstanie niezależnie od tego, czy obywatel Ukrainy stał się polskim rezydentem podatkowym, czy też nie. 

W przypadku zatrudnienia przez polskiego pracodawcę lub zarejestrowania działalności gospodarczej w Polsce obywatele Ukrainy podlegają takim samym obowiązkom podatkowym w Polsce z tytułu uzyskiwanych przez siebie dochodów jak osoby będące polskimi rezydentami podatkowymi.

Wykonywanie w Polsce ukraińskiej umowy o pracę

Każdy obywatel Ukrainy, który wykonuje w Polsce pracę na rzecz ukraińskiego pracodawcy 
i przebywa na terytorium Polski przez co najmniej 183 dni w roku kalendarzowym, jest zobowiązany do zapłacenia polskiego podatku dochodowego.

Obowiązek ten należy zrealizować najpóźniej 20-go dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobyt w Polsce przekroczył wspomniany limit. Pierwszą zaliczkę na podatek dochodowy trzeba zapłacić w tym terminie od całości dochodu uzyskanego za pracę od początku pobytu w Polsce. 

Obywatel Ukrainy jest zobowiązany samodzielnie obliczyć zaliczkę na podatek od dochodu przeliczonego na polskie złote i następnie wpłacić ją na swój mikrorachunek podatkowy wygenerowany na podstawie numeru PESEL, który uzyskał przy wjeździe do Polski. 

Po przekroczeniu 183 dni pobytu miesięczne zaliczki na podatek dochodowy powinny być wpłacane w terminie do 20-go dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przychód został uzyskany, np. do 20-go grudnia od dochodu uzyskanego w listopadzie. Ukraiński pracodawca nie jest uprawniony do wpłacania zaliczek na polski podatek dochodowy 
od wynagrodzeń wypłacanych swoim pracownikom.

Oprócz obliczania i wpłaty zaliczek na podatek dochodowy obywatel Ukrainy jest również zobowiązany do złożenia zeznania rocznego i zapłacenia podatku stanowiącego różnicę pomiędzy zaliczkami miesięcznymi a rocznym zobowiązaniem podatkowym obliczonym w zeznaniu.

Obu obowiązków należy dopełnić do końca kwietnia kolejnego roku podatkowego. Z uwagi na to, że ukraiński pracodawca nie może wystawić informacji PIT-11 i przesłać jej do właściwego urzędu skarbowego, dla obywatela Ukrainy nie zostanie przygotowane zeznanie podatkowe w usłudze Twój e-PIT.

W szczególnych wypadkach, obowiązek podatkowy w Polsce może wystąpić jeszcze przed upływem 183 dni pobytu. Stanie się tak wówczas, gdy ukraiński pracodawca utworzył zakład podatkowy na terytorium Polski w rozumieniu polsko-ukraińskiej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania („Umowa”).

Zakład taki może powstać samoistnie wskutek prowadzenia części działalności pracodawcy na terytorium Polski poprzez jego pracowników, którzy znaleźli tu schronienie. Nie jest do tego wymagane zarejestrowanie w Polsce oddziału czy przedstawicielstwa.

W praktyce jednak sami pracownicy mogą nie mieć świadomości powstania zakładu pracodawcy w Polsce i w praktyce zapłacenie polskiego podatku dopiero po 183 dniach spędzonych w Polsce powinno być zaaprobowane przez polskiego fiskusa

Wykonywanie w Polsce działalności gospodarczej zarejestrowanej w Ukrainie

Jeżeli ukraiński przedsiębiorca prowadzi (kontynuuje) swoją działalność w Polsce przez większą część roku podatkowego, polskie organy podatkowe uznają najprawdopodobniej, że stworzył on zakład w Polsce w rozumieniu polskich przepisów oraz Umowy. Takie wnioski płyną z interpretacji indywidualnej wydanej w październiku b.r. przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej.

W ocenie organu zakład powstaje przez sam fakt trwałego wykonywania działalności w określonym miejscu na terytorium Polski, nawet wtedy, gdy przedsiębiorca nie ma tytułu prawnego do prowadzenia w nim działalności. Jeżeli zakład powstał, dochody przedsiębiorcy będą podlegały polskiemu opodatkowaniu w Polsce, ale tylko w takiej mierze, w jakiej mogą być przypisane temu zakładowi. Skoro jednak całość działalności jest od pewnego momentu wykonywana w Polsce, to należy uznać, że całość dochodów przedsiębiorcy to dochody jego polskiego zakładu.

W praktyce jednak ukraiński przedsiębiorca, nie mając zarejestrowanej w CEIDG jednoosobowej działalności gospodarczej, może napotkać trudności chcąc uregulować swoje zobowiązania podatkowe w Polsce. 

Numerem identyfikacyjnym dla podatników prowadzących działalność gospodarczą jest numer NIP. Ukraińscy przedsiębiorcy nie posiadają takiego numeru i muszą o niego sami wystąpić a po uzyskaniu tego numeru – wygenerować numer mikrorachunku podatkowego. 

Nie do końca jest jasne, kiedy ukraiński przedsiębiorca powinien zapłacić pierwszą zaliczkę na polski podatek dochodowy. Trudno bowiem jednoznacznie stwierdzić, w którym momencie powstał zakład w Polsce. Dla bezpieczeństwa można przyjąć, że dochodzi do tego po pół roku prowadzenia działalności w Polsce, a to oznacza, że pierwszą zaliczkę na podatek należy uiścić w terminie do 20-go dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynął ten okres. 

Kolejne wątpliwości budzi możliwość zastosowania przez ukraińskiego przedsiębiorcę innych zasad opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej uzyskanych w 2022 r. niż zasady ogólne, czyli opodatkowania progresywnego. W kolejnych latach problem ten także wystąpi, bo nie jest jasne, czy urzędy skarbowe będą przyjmować oświadczenia o wyborze innego reżimu podatkowego od osób, które nie prowadzą działalności gospodarczej zarejestrowanej w Polsce. Przedsiębiorcy będą także zobowiązani złożyć roczne zeznania podatkowe w Polsce w terminie do końca kwietnia kolejnego roku podatkowego.  

Biorąc powyższe pod uwagę ukraińscy przedsiębiorcy faktycznie prowadzący działalność w Polsce, powinni dokonać jej rejestracji w Polsce.

Na zakończenie

Zapłata podatku dochodowego w Ukrainie nie zwalnia obywateli tego państwa od obowiązku zapłaty podatku w Polsce. Jeżeli nie stali się oni rezydentami podatkowymi w Polsce, to mają prawo odliczyć podatek zapłacony w Polsce od podatku należnego w Ukrainie zgodnie z postanowieniami Umowy.

Może to wymagać przedstawienia ukraińskim władzom podatkowym potwierdzenia zapłaty podatku w Polsce wystawionego przez polskie urzędy skarbowe. W praktyce uzyskanie takiego zaświadczenia będzie możliwe dopiero po złożeniu rocznego zeznania podatkowego w Polsce i uiszczeniu podatku wynikającego z tego zeznania.

Więcej artykułów o prawie HR w newsletterze – PRO HR listopad 2022