Członkowie zarządów spółek kapitałowych (akcyjnych i z ograniczoną odpowiedzialnością) w zasadzie nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania tej spółki. Gospodarują cudzym majątkiem, zaś sama spółka posiada odrębną podmiotowość i osobowość prawną. Od tej zasady jest jednak kilka istotnych wyjątków. Najbardziej dotkliwa może się okazać odpowiedzialność członków zarządu za długi spółki w przypadku jej upadłości.

Upadłość spółki a odpowiedzialność członków zarządu
Członkowie zarządu mają obowiązek złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości spółki w terminie 30 dni od stwierdzenia jej niewypłacalności. Taki termin wynika z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe. Niezłożenie takiego wniosku w terminie otwiera dłużnikom spółki drogę do dochodzenia swoich roszczeń bezpośrednio od członków zarządu. 

Poszczególni członkowie zarządu mogą się od tej odpowiedzialności uwolnić, wykazując, że niezłożenie w terminie wniosku o upadłość nastąpiło bez ich winy. Może tak być, jeśli dany członek zarządu nie mógł samodzielnie złożyć go z powodu zasad reprezentacji i braku współdziałania z innymi członkami zarządu. Szczególny wypadek może zachodzić, gdy spółka stała się dysfunkcyjna – jej umowa (status) przewiduje wieloosobowy zarząd i reprezentację, a paraliż decyzyjny powoduje, że działa w niej tylko jeden członek zarządu. 

W wielu przypadkach członkowie zarządu mogą się też uwolnić od odpowiedzialności wskazując na wewnętrzny podział obowiązków. Powinien on mieć sformalizowaną formę (np. uchwała zarządu ustanawiająca regulamin lub odpowiednie opisy stanowisk w zarządzie). 

Niezłożenie wniosku o upadłość to przestępstwo
Wierzyciele spółki nie muszą swoich roszczeń dochodzić w postępowaniu cywilnym, co wiąże się z dużymi kosztami i koniecznością wykazania wielu przesłanek. Niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki jest przestępstwem z art. 586 Kodeksu Spółek Handlowych. Grozi za nie kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku. Dużo dotkliwsze są jednak inne skutki ewentualnego skazania za to przestępstwo. Wyrok karny stwierdzający przestępstwo jest wiążący dla wszystkich sądów, także w procesach cywilnych. Obok kary, sąd karny może na sprawcę przestępstwa nałożyć m.in. obowiązek naprawienia szkody. Skazany za przestępstwo z art. 586 k.s.h. nie może pełnić funkcji w organach spółek kapitałowych ani być ich likwidatorem lub prokurentem.  

Skazanie za przestępstwo niezłożenia w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości otwiera drogę do dalszych spraw karnych. Zawieranie umów zobowiązujących przez członka zarządu po wystąpieniu niewypłacalności może być traktowane jako oszustwo (przestępstwo z art. 286 Kodeksu karnego, zagrożone karą nawet 25 lat pozbawienia wolności).
 

Więcej artykułów o prawie HR w newsletterze – PRO HR Marzec 2025