„Neuroróżnorodność” odnosi się do odmiennego sposobu działania mózgu w takich obszarach, jak: odbiór i przetwarzanie informacji, umiejętność koncentracji, wrażliwość na bodźce, interakcje społeczne, reakcje emocjonalne itp. Termin został spopularyzowany pod koniec XX wieku przez australijską socjolożkę.

Do tej grupy zalicza się m.in. osoby z ASD (spektrum autyzmu), ADHD, ADD, dyspraksją, dysleksją, dysgrafią. Według europejskich danych medycznych, osoby w spektrum to ok. 1% populacji. Osób z ADHD może być w Polsce nawet milion. Łącznie osoby neuroatypowe to ok. 15-20% społeczeństwa.

W ostatnich latach szybko przybywa takich diagnoz i orzeczeń, nawet o 20% rocznie. W latach 80. spektrum autyzmu diagnozowano u 1 dziecka na 2 tys., przez ostatnie lata u 1 na 100 (w Stanach u 1 na 54). Skąd taki wzrost? Czy to moda i „naddiagnostyka”? A może nowocześniejsze narzędzia diagnostyczne i rozszerzenie kryteriów diagnostycznych? Nie ma prostych odpowiedzi.

Faktem jest natomiast, że firmy nie mogą ignorować neuroróżnorodności. Pokolenie, w którym nastąpił wzrost diagnoz (nie tylko w zakresie spektrum) niebawem wejdzie lub już weszło na rynek pracy. Jest świadome swoich praw i ma konkretne oczekiwania wobec pracodawców. Dostęp osób neuroróżnorodnych do rynku pracy bywa utrudniony, chociaż nowoczesne firmy są z reguły otwarte. Uważają różnorodność stylów myślenia za wartość i wiedzą, że pracownicy neuroróżnorodni wnoszą np. dokładność, zaangażowanie, ponadprzeciętne zdolności analityczne, kreatywność.

Czy pracodawcy są jednak odpowiednio przygotowani? Czy wiedzą, jak wspierać osoby neuroróżnorodne, jak zwiększać świadomość i walczyć z uprzedzeniami, jakie działania podejmować, czego oczekiwać i wymagać? Jak radzić sobie w trudniejszych sytuacjach, kiedy np. osoba neuroatypowa jest wykluczana przez zespół albo nie przestrzega zasad komunikacji, standardów zachowania? Ma problem z organizacją pracy, spóźnia się, nie dotrzymuje terminów?

Rynek powoli wypracowuje rozwiązania. Inspiracji można też szukać w innych jurysdykcjach, zwłaszcza tam, gdzie praktyka rynkowa jest bardziej zaawansowana, a sądy dają pracodawcom konkretne wskazówki.
 

Więcej artykułów o prawie HR w newsletterze – PRO HR Listopad 2024