Polska jest krajem, który coraz częściej stanowi cel migracji zarobkowej. Według danych ZUS, na koniec października 2021 r. do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego zgłoszonych było prawie 900 tys. cudzoziemców. Nie są to jednak wszyscy pracujący cudzoziemcy, bowiem nie wszyscy podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom.

W Polsce pracę wykonuje zatem ponad 1 mln osób z zagranicy. Przy całkowitej liczbie wszystkich aktywnych zawodowo, tj. 16,6 mln osób, są to wartości imponujące. Oznacza to, że co szesnasty pracownik w Polsce to cudzoziemiec. Jest to szczególnie widoczne w dużych ośrodkach, ale nie umyka uwadze w coraz to mniejszych miastach.  

Postępujący napływ cudzoziemców to nie tylko szansa, ale i wyzwanie.  W 2021 r. kilkukrotnie zmieniły się przepisy regulujące zasady legalizacji pobytu i pracy cudzoziemców. Co zatem zmieniło się w prawie cudzoziemców w 2021 r.? Jakie zmiany wejdą w życie w najbliższym czasie?  
 

Brexit

Pierwszą istotną zmianą, która w 2021 r. dotknęła pracodawców oraz niektórych cudzoziemców było wyjście Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. Od 1 stycznia 2021 r. w Polsce zaczęły obowiązywać nowe zasady dotyczące pobytu i pracy obywateli Wielkiej Brytanii. 

Zgodnie z nowymi zasadami Brytyjczycy, którzy przebywali w Polsce przed 1 stycznia 2021 r. mają możliwość zarejestrowania swojego pobytu w Polsce na takich samych warunkach, jak obywatele Unii Europejskiej. Takie osoby mogą wykonywać w Polsce pracę bez zezwolenia na pracę. Termin na złożenie wniosku o zarejestrowanie pobytu na uproszczonych zasadach to 31 grudnia 2021 r. Skutkiem jego niedotrzymania jest utrata możliwości pobytu i zatrudnienia na uprzywilejowanych zasadach.

Odmiennym zasadom podlegają Brytyjczycy, którzy przed 1 stycznia 2021 r. zostali delegowani do Polski i kontynuują oddelegowanie po tej dacie. Takie osoby mają możliwość złożenia wniosku o wydanie specjalnego zezwolenia pobytowego do 31 grudnia 2021 r. Zezwolenie jest wydawane jednorazowo na okres 5 lat. Po tym okresie osoba oddelegowana będzie mogła ubiegać się o wydanie karty stałego pobytu. 

Natomiast status Brytyjczyków wjeżdżających do Polski po 1 stycznia 2021 r. po raz pierwszy zrównany został ze statusem obywateli państw spoza UE. Oznacza to, że Brytyjczycy, którzy zamierzają wjechać do Polski np. w celu podjęcia pracy, muszą posiadać właściwe podstawy legalnego pobytu i wykonywania pracy. Konieczne jest zatem uprzednie uzyskanie dla nich zezwolenia na pracę oraz wizy bądź zezwolenia na pobyt w Polsce. W przypadku pobytów krótkoterminowych, Brytyjczycy mogą także skorzystać z uprawnienia do wjazdu do strefy Schengen w ramach ruchu bezwizowego. 
 

Wizy od Ministra

Od czerwca 2021 r. Minister Spraw Zagranicznych zyskał możliwość wydawania wiz cudzoziemcom (obsługa wniosku pozostaje w kompetencji konsula). Przyjęte rozwiązanie ma ułatwić proces ubiegania się o wizy do Polski. Jednakże dotychczas jedynymi cudzoziemcami uprawnionymi do ubiegania się o wizy w tym trybie są obywatele Białorusi. 
 

Rozszerzenie programu Poland.Business Harbour

Funkcjonujący od września 2020 r. program Poland.Business Harbour, dostępny początkowo dla obywateli Białorusi, został w połowie 2021 r. poszerzony o obywateli kolejnych państw, tj.  Armenii, Gruzji, Mołdawii, Rosji oraz Ukrainy.

Program ten jest skierowany z jednej strony do cudzoziemców - przedstawicieli branż nowych technologii, w tym przede wszystkim specjalistów z sektora IT oraz przedsiębiorców chcących zamieszkać w Polsce, a z drugiej strony do pracodawców poszukujących nowych pracowników z branży IT.

Cudzoziemcy mają możliwość uzyskania wizy do Polski na uproszczonych warunkach, tj. po uzyskaniu deklaracji zatrudnienia od pracodawcy, który zgłosi się do programu. W przypadku obywateli Białorusi nie jest wymagana nawet deklaracja przyszłego pracodawcy, a wyłącznie udokumentowane wykształcenie lub doświadczenie w branży nowych technologii. Posiadacze wizy PBH mogą podejmować pracę bez zezwolenia. Możliwe jest także założenie jednoosobowej działalności gospodarczej, dostępne dotąd wyłącznie dla wąskiej grupy cudzoziemców spoza UE. 
 

Planowane zmiany

Planuje się wydłużenie okresu ważności oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do 24 miesięcy. Dodatkowo, możliwe będzie uzyskanie kolejnego oświadczenia na pełen dopuszczalny okres, bez konieczności odczekania okresu przerwy od upływu ważności poprzedniego oświadczenia.

Przyspieszeniu ma ulec procedura uzyskania zezwoleń na pracę. Priorytetowemu rozpatrzeniu mają podlegać sprawy cudzoziemców wykonujących pracę na rzecz przedsiębiorców prowadzących działalność o znaczeniu strategicznym dla gospodarki narodowej. Podmiotem właściwym do określenia działalności o znaczeniu strategicznym będzie minister właściwy ds. gospodarki.

Cudzoziemcy ubiegający się o wydanie jednolitego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę nie będą musieli wykazywać, że posiadają źródło stabilnego i regularnego dochodu oraz miejsce zamieszkania na terytorium Polski. W zamian za to wysokość proponowanego przez pracodawcę wynagrodzenia nie będzie mogła być niższa niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę niezależnie od wymiaru czasu pracy i rodzaju stosunku prawnego stanowiącego podstawę wykonywania pracy.

Oznacza to, że bez względu na to, w jakim wymiarze czasu pracy będzie zatrudniony cudzoziemiec, np. pół etatu, pracodawca będzie musiał mu zapewnić co najmniej minimalne wynagrodzenie (od 2022 r. będzie to 3010 zł brutto w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę). Rozszerzony ma być także katalog przypadków, w których możliwa jest zmiana zezwolenia na pobyt czasowy i pracę. Według nowych reguł m.in. cudzoziemiec zamierzający zmienić pracodawcę w trakcie trwania ważności zezwolenia na pobyt udzielonego w celu wykonywania pracy na rzecz innego pracodawcy, będzie mógł zmienić zezwolenie, a nie jak dotychczas – wnioskować o wydanie nowego zezwolenia. Dodatkowo cudzoziemcom, których postępowania o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę zostały wszczęte przed 1 stycznia 2021 r. i nie zostały zakończone do dnia wejścia w życie ww. ustawy, zostaną udzielone zezwolenia na pobyt czasowy, jeśli cudzoziemcy ci spełnią określone w ustawie wymagania.
 

Fikcja przedłużenia nadal obowiązuje 

Przypomnieć należy, że wciąż obowiązuje w Polsce uchwalona w 2020 r. Specustawa, która znacząco wpływa na pobyt i pracę cudzoziemców w Polsce. Cały czas bowiem stosowana jest fikcja ważności wydanych zezwoleń. Wizy krajowe, zezwolenia na pobyt czasowy czy zezwolenia na pracę wciąż zachowują swoją ważność, jeśli okres, na który zostały wydane upływa w trakcie trwania stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego. W przypadku odwołania tych stanów takie dokumenty będą ważne tylko przez 30 dni. Cudzoziemcy oraz pracodawcy będą musieli wtedy zadbać o uzyskanie nowych dokumentów, aby zachować legalną pracę i pobyt.

Wciąż nie wszyscy cudzoziemcy mogą wjechać do Polski. Ograniczenia obowiązują w przypadku przyjazdu z krajów spoza strefy Schengen. Z tego kierunku do Polski mogą wjechać m.in. osoby podróżujące w celach zarobkowych, czy obywatele UE, Białorusi, Wielkiej Brytanii oraz Ukrainy.

Bez względu na prawo do wjazdu, każda osoba wjeżdżająca do Polski może zostać poddana obowiązkowej kwarantannie. Osoby, które przyjeżdżają z terytorium krajów Schengen podlegają 10-dniowej, zaś pozostałe 14-dniowej kwarantannie.

Z obowiązkowej kwarantanny mogą zostać zwolnione osoby, które m.in. zostały w pełni zaszczepione co najmniej 14 dni przed dniem wjazdu do Polski lub przekraczają granicę Polski nie później niż 6 miesięcy od momentu zakończenia izolacji w warunkach domowych, izolacji albo hospitalizacji z powodu zakażenia COVID-19.