Prawo do bezpiecznej pracy jest prawem człowieka

Prawa człowieka w biznesie to coraz chętniej komentowany temat. Klauzule umowne dotyczące zakazu pracy dzieci czy współczesnego niewolnictwa stały się już standardem w niektórych sektorach. Nie mniej istotnym obszarem z perspektywy praw człowieka jest obszar BHP. 

Kojarzy się go przede wszystkim z obowiązkiem pracodawców do zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz sprzężonym z nim obowiązkiem pracowników, by zasad przyjętych przez pracodawcę przestrzegać. Każdy ma prawo oczekiwać, że środowisko, w którym pracuje, będzie bezpieczne i wolne od nieprawidłowości oraz nadużyć. Jednym z największych zagrożeń dla BHP w miejscu pracy jest ryzyko wystąpienia wypadków.
 

Wypadki przy pracy – niechlubne statystyki

Według danych przedstawianych przez Światową Organizację Pracy, każdego roku w wypadkach przy pracy śmierć ponoszą prawie 2 miliony pracowników. Z opublikowanych w ostatnich dniach przez GUS informacji wynika, że w Polsce w 2020 r. 62740 osób zostało poszkodowanych w wypadkach, z czego 190 osób poniosło śmierć. Spadek wypadkowości o prawie 25% względem roku 2019 uzasadniany jest sytuacją pandemiczną i przejściem w tryb pracy zdalnej. Do najbardziej narażonych sektorów należą zaś: górnictwo, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz rekultywacja.

Wystąpienie wypadku przy pracy jest nie tylko zagrożeniem dla zdrowia i życia pracowników, ale kreuje szereg ryzyk prawnych dla organizacji. W związku z wypadkiem przy pracy, pracodawca musi liczyć się z odpowiedzialnością administracyjną (PIP), karną (niedopełnienie obowiązków z zakresu BHP i spowodowanie śmierci lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu) oraz odszkodowawczą (roszczenia pokrzywdzonego lub jego bliskich) i uczestniczyć w kilku równolegle toczących się postępowaniach, czyli w istocie zarządzać kryzysem, również wizerunkowym. 
 

Wypadek przy pracy? Ryzyka nie tylko prawne. Raportowanie niefinansowe

To, w jaki sposób pracodawca dba o standardy bezpieczeństwa, nie tylko w warstwie deklaratywnej, ale również uwzględniając rzeczywiste skutki jego działań, ma wpływ na wartość przedsiębiorstwa i wycenę jego walorów.

W związku z rosnącymi wymogami rynku, a także wobec potrzeby zarządzania czynnikami środowiskowymi, społecznymi oraz kreowania ładu korporacyjnego (czynniki ESG), coraz więcej organizacji daje wytyczne w zakresie raportowania niefinansowego. Obowiązek ujawnienia określonych informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem, we wskazanych powyżej obszarach, przedstawiło prawie 60 giełd na świecie, w tym Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, względem spółek notowanych. 
 

BHP Compliance 

Raportowaniu podlegają informacje dotyczące zarządzania obszarem BHP, w tym opis działań i procedur podjętych przez firmę w celu ochrony pracowników i zapobiegania wypadkom i urazom w miejscu pracy. Organizacje mają ujawniać informacje o wdrożeniu systemu zarządzania BHP i procencie działalności, który jest nim objęty, a także dane dotyczące wskaźników efektywności, pozwalających na ewaluację trendów w obszarze BHP. Wskaźnikami tymi są: liczba wypadków śmiertelnych, liczba urazów oraz liczba dni straconych (całkowita liczba wypadków skutkujących utraconym czasem pracy na jednostkę czasu).

Wynika z tego, że rekomendowanym działaniem jest opracowanie i wdrożenie systemu compliance, który obejmuje BHP. Czy oznacza to, że wystarczające jest przyjęcie na piśmie regulaminu bezpieczeństwa, by spełnić te wytyczne? Odpowiedź jest negatywna. Gwarantem skuteczności systemu nie będzie tylko przyjęcie procedury BHP czy polityki zarządzania ryzykiem wypadkowości, a umożliwienie podejmowania realnych działań, które mają zapewnić skuteczność implementowanych rozwiązań.

Zatem warunkiem efektywności systemu compliance musi być umożliwienie sygnalizowania nieprawidłowości – przez pracowników, współpracowników, kontrahentów czy interesariuszy, którzy mogą mieć podstawy, by sądzić, że dochodzi do nieprawidłowości w obszarze BHP. To zgłoszenia sygnalistów są najczęściej podstawą do przeprowadzenia czynności wyjaśniających i wykrycia potencjalnych nadużyć. Według informacji przedstawianych przez organizacje audytorskie, najwięcej zgłoszeń sygnalistów dotyczy oszustw finansowych oraz właśnie nieprawidłowości z zakresu BHP.

Przyjęte rozwiązania z zakresu zarządzania w obszarze BHP trzeba komunikować w organizacji oraz przeprowadzać cykliczne szkolenia, dostosowane do konkretnych grup pracowników i rodzaju wykonywanych przez nich obowiązków.
 

Prewencja i lessons learned

Przeciwdziałanie nieprawidłowościom w zakładzie pracy to rola pracodawcy. Dla wielu organizacji obszar BHP jest przecież krytyczny z punktu widzenia zidentyfikowanych ryzyk działalności (budownictwo, przemysł ciężki). Zarządzanie ryzykiem niezgodności to wymóg stawiany profesjonalnie funkcjonującym organizacjom. Te zaś muszą być gotowe, by podejmować działania prewencyjne jak i reagować na stwierdzone naruszenia. Nawet w najlepiej zarządzanych podmiotach może dojść do nieprawidłowości (ludzki błąd), a najsprawniejszy system nie będzie w stanie im zapobiec. Zadaniem organizacji będzie wtedy wdrożenie planu naprawczego i wyciągnięcie wniosków w duchu lessons learned. 

Coraz wyższe standardy stawiane organizacjom, także w obszarze BHP, przyczyniają się do zapewnienia odpowiedniego standardu ochrony pracowników, ale także mitygują ryzyka dla pracodawców związane z niepożądanymi działaniami (w tym wypadkami przy pracy). „BHP Compliance“ powinno być priorytetem dla wszystkich organizacji, bo przyczyniać ma się do realizacji podstawowego obowiązku pracodawców. Pozytywnie należy odebrać fakt dostrzeżenia roli zarządzania zgodnością w obszarze BHP przez uczestników rynku i podmioty je nadzorujące.