Banki mają obowiązek prowadzić wykaz osób, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profil ich ryzyka. Identyfikacja tzw. risk takerów nie jest jednak procesem łatwym, ani jednorazowym. Powinna być dokonywana co roku w oparciu o dwa kryteria, tj. kryterium jakościowe (rozstrzygający jest zakres obowiązków danej osoby) i ilościowe (decyduje wysokość wynagrodzenia). Przepisy prawa nakładają na instytucje finansowe szereg obowiązków w stosunku do osób uznanych za mające istotny wpływ na profil ryzyka. Mowa tu nie tylko o zasadach limitujących ich wynagrodzenia zmienne (m.in. przyznanie części wynagrodzenia zmiennego w instrumentach finansowych i obowiązek odraczania wypłaty). Przepisy prawa nakładają na banki także obowiązki sprawozdawcze dotyczące wynagrodzeń risk-takerów.  

Osoby mające wpływ na profil ryzyka – czyli kto? 

Definicja risk-takera znajduje się w ustawie Prawo bankowe i wyróżnia trzy kategorie osób, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profil ryzyka banku.

Zaliczają się do nich: 

1. członkowie rady nadzorczej;
2. kadra kierownicza wyższego szczebla; oraz
3. osoby świadczące pracę lub realizujące zadania na rzecz istotnej jednostki gospodarczej w przypadku, gdy spełnione są łącznie dwa warunki: 
   • łączne wynagrodzenie tej osoby w poprzednim roku wyniosło co najmniej równowartość w złotych 500 000 euro oraz nie mniej niż średnie roczne wynagrodzenie osób, o których mowa w pkt 1 i 2; oraz 
   • świadczona przez tę osobę praca lub realizowane przez tę osobę zadania na rzecz istotnej jednostki gospodarczej mają znaczny wpływ na profil ryzyka tej jednostki.

Już sama definicja poszczególnych kategorii risk-takerów jest skomplikowana i wymaga dalszego doprecyzowania. W szczególności konieczne jest rozszyfrowanie pojęć kadra kierownicza wyższego szczebla i istotna jednostka gospodarcza oraz ustalenie, jak ocenić, czy praca lub zadania danej osoby mają istotny wpływ na profil ryzyka istotnej jednostki gospodarczej. Definicja kadry kierowniczej wyższego szczebla także znajduje się w ustawie Prawo bankowe. Do tej grupy należą nie tylko członkowie zarządu, ale także osoby podejmujące decyzje mające wpływ na profil ryzyka banku. Z kolei rozszyfrowanie znaczenia dwóch pozostałych pojęć wymaga sięgnięcia do przepisów unijnych, które zawierają ich definicje.  

Banki muszą jednak pamiętać, że katalog risk-takerów z ustawy Prawo bankowe nie jest wyczerpujący. Dodatkowe kategorie osób, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profil ryzyka wynika z rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) z 25 marca 2021 r. uzupełniającego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE. Rozporządzenia delegowane są bowiem stosowane wprost we wszystkich państwach członkowskich, a więc nie wymagają implementacji. Podobnie jak w przypadku prawa krajowego, identyfikacja risk-takerów na podstawie ww. rozporządzenia delegowanego odbywa się w oparciu o kryterium jakościowe (art. 5) oraz kryterium ilościowe (art. 6). Co ciekawe, przepisy unijne przewidują, że nie każda osoba, która zostanie zidentyfikowana jako risk-taker w oparciu o kryterium ilościowe, musi być ostatecznie zaliczona do tego grona. Wyjątki mogą dotyczyć np. osób, których praca nie została uznana za mającą znaczny wpływ na profil ryzyka.  Banki mają obowiązek uzyskać zgodę KNF na takie wyłączenia. Należy jednak pamiętać, że nie jest możliwe wyłączenie z grona risk takerów osoby, która została zidentyfikowana na podstawie kryteriów jakościowych. 

Jak przeprowadzić proces identyfikacji risk-takerów? 

Proces identyfikacji nie jest uregulowany w przepisach prawa. Z pomocą przychodzą wytyczne EBA z 2 lipca 2021 r. dotyczące prawidłowej polityki wynagrodzeń wydane na podstawie dyrektywy 2023/36/UE. Zawierają one szereg wskazówek dla banków, jak taki proces przeprowadzić. Warto do nich sięgnąć, aby sprawdzić, czy proces identyfikacji jest przeprowadzany prawidłowo. Można w nich znaleźć także odpowiedzi na problematyczne kwestie, które pojawią się w procesie identyfikacji. Wytyczne EBA stanowią m.in., że: 

1. przy stosowaniu kryteriów ilościowych opartych na wynagrodzeniu pracowników należy uwzględnić stałe wynagrodzenie przyznane za poprzedni rok obrachunkowy oraz wynagrodzenie zmienne przyznane pracownikom w poprzednim roku obrachunkowym lub za ten rok. 
2. Identyfikacja powinna być jasna, spójna, odpowiednio udokumentowana i okresowo aktualizowana.
3. Instytucje powinny prowadzić dokumentację procesu identyfikacji i jego wyników oraz powinny być w stanie wskazać właściwemu organowi nadzoru (w Polsce - KNF), w jaki sposób zidentyfikowano pracowników według wszystkich stosowanych kryteriów. 
4. Dokumentacja samooceny powinna zawierać co najmniej liczbę zidentyfikowanych pracowników, w tym liczbę pracowników zidentyfikowanych po raz pierwszy, zakres obowiązków służbowych i wykonywanej pracy, imiona i nazwiska lub inny niepowtarzalny identyfikator. 
5. Dokumentacja powinna również obejmować pracowników, których zidentyfikowano na podstawie kryteriów ilościowych, lecz których działalność zawodową uznano za niemającą istotnego wpływu na profil ryzyka instytucji. 

Obowiązki sprawozdawcze 

Banki mają obowiązek każdego roku, w terminie do 31 stycznia, przekazywać Komisji Nadzoru Finansowego informacje za rok poprzedni o zróżnicowaniu wynagrodzenia ze względu na płeć (tzw. luka płacowa), a także dane o liczbie risk-takerów, których łączne wynagrodzenie w poprzednim roku wyniosło co najmniej równowartość w złotych 1 000 000 euro, wraz z informacjami dotyczącymi stanowisk zajmowanych przez te osoby oraz wartości głównych składników wynagrodzenia, przyznanych premii, nagród długookresowych oraz odprowadzonych składek emerytalnych.

Komisja Nadzoru Finansowego przekazuje informacje i dane otrzymane od banków do  Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego. Następnie, Europejski Urząd Nadzoru Bankowego wykorzystuje zebrane dane do przeprowadzania analiz porównawczych w zakresie tendencji i praktyk w dziedzinie wynagrodzeń na poziomie Unii Europejskiej. 

Europejski Urząd Nadzoru Finansowego pod koniec czerwca 2022 r. udostępnił nowe wytyczne w przedmiocie ww. obowiązków sprawozdawczych nałożonych na banki. Są to:  wytyczne dotyczące analiz porównawczych wynagrodzeń, zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć oraz zatwierdzonych wyższych stosunków zmiennych składników wynagrodzenia do składników stałych na podstawie CRD V (EBA/GL/2022/06) oraz wytyczne dotyczące zbierania danych o pracownikach z wysokimi zarobkami na podstawie CRD V i IFD (EBA/GL/2022/08). W wytycznych znajduje się szereg wskazówek dla banków, jak wywiązywać się z ww. obowiązków ustawowych. Dodatkowo, zawierają one wzory tabel, które mają nie tylko pomóc bankom zaraportować dane, a także stanowią korzyść dla EBA, która dzięki temu otrzymuje od poszczególnych państw jednolite dane.