Szczególnie chroniony pracownik (np. działacz związkowy) może niezwłocznie po zwolnieniu wrócić do pracy, jeśli odwoła się od zwolnienia i złoży w sądzie wniosek o zabezpieczenie jego roszczenia poprzez nakazanie dalszego zatrudnienia go przez pracodawcę do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. 

Wystarczy, że pracownik przedstawi swoje argumenty w pozwie…

To efekt zmian, które weszły w życie 22 września 2023 r. Jeśli pracownik żąda uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, to może wystąpić z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia przez nakazanie jego dalszego zatrudnienia przez pracodawcę do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. 

Grupa pracowników, którzy mogą domagać się takiego zabezpieczenia obejmuje m.in. działaczy związkowych, społecznych inspektorów pracy, pracowników w wieku przedemerytalnym czy w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, np. urlopu wypoczynkowego i L4.

Wniosek może być złożony na każdym etapie postępowania, w tym w pozwie, a nawet jeszcze przed wytoczeniem powództwa przez pracownika. Sąd ma obowiązek udzielenia zabezpieczenia, jeśli pracownik uprawdopodobni roszczenie. Przepisy nie definiują pojęcia uprawdopodobnienia. Można się obawiać, że interpretacja pójdzie w taką stronę, że wystarczające będzie samo przedstawienie przez pracownika argumentów przemawiających za tym, że jego żądanie może zostać uwzględnione. Odmowa udzielenia zabezpieczenia jest możliwa tylko w sytuacji, gdy roszczenie jest oczywiście bezzasadne.

… a pracodawca ma obowiązek dopuszczenia pracownika do pracy 

Teoretycznie pracodawca ma obowiązek wykonać postanowienie o zabezpieczeniu. Postanowienie można bowiem zaskarżyć, z czego niewątpliwie warto skorzystać. Dla pracodawcy oznacza to kłopotliwy obowiązek dalszego zatrudniania pracownika. W praktyce można wyobrazić sobie jego wykonanie w sposób, który nie będzie oznaczał faktycznego powrotu pracownika do pracy, np. w oparciu o przepisy o przestoju. Każda sytuacja będzie wymagała jednak indywidualnej analizy i oceny ryzyka.  

Obowiązek ten może być obwarowany karą pieniężną. Na wniosek pracownika, sąd może zagrozić pracodawcy nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej na rzecz pracownika za każdy dzień zwłoki w wykonaniu obowiązków określonych w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia. 

Trzeba liczyć, że sądy nie będą udzielać zabezpieczeń bezrefleksyjnie…

Z naszych pierwszych doświadczeń procesowych z tą instytucją wynika, że niektóre z sądów prezentują ostrożnościowe podejście i odmawiają udzielenia zabezpieczenia na wczesnym etapie sprawy. Argumentują to brakiem uprawdopodobnienia roszczenia przez pracownika. Jest to niewątpliwie słuszne podejście. 

Kluczowa dla losów omawianej regulacji będzie zatem praktyka sądów w zakresie jej wykonywania. Być może sądy zdecydują się ograniczyć pełny automatyzm i wstrzymać się z udzielaniem zabezpieczenia przynajmniej do czasu, aż będą w stanie sprawę lepiej ocenić. 

Udzielenie zabezpieczenia pod koniec postępowania przed sądem I. instancji może dać zatem przewidywanie co do potencjalnego wyroku. 

… ale przezorny zawsze ubezpieczony  

Pracodawcy muszą z dużą większą ostrożnością podchodzić do wypowiadania lub rozwiązywania umów o pracę pracowników szczególnie chronionych. Zwolnienie tych osób stało się jeszcze trudniejsze. 

Licząc się z ryzkiem udzielenia pracownikowi zabezpieczenia, pracodawcy powinni dysponować twardymi dowodami uzasadniającymi zwolnienie szczególnie chronionego i pokazać je już na etapie zwolnienia (np. jako załącznik do wypowiedzenia/dyscyplinarki). Może mu to utrudnić uprawdopodobnienie roszczenia, jeśli złoży wniosek o zabezpieczenie. Względnie, sąd może nabrać przekonania o jego oczywistej bezzasadności.   

Nowelizacja oczywiście nie  wyklucza możliwości zawarcia ugody. Trzeba jednak pamiętać, że nowe regulacje istotnie wzmacniają pozycję pracowników.