Zmiany w obszarze global mobility jakie miały miejsce w mijający roku istotnie powiązane są z konfliktem zbrojnym w Ukrainie oraz napływem obywateli tego kraju do Polski.  

Pomimo iż jeszcze na początku 2022 r. w życie weszły długo oczekiwane zmiany w Ustawie o cudzoziemcach, to dalsza część roku naznaczona była prawie wyłącznie próbą znalezienia rozwiązań dla obywateli Ukrainy, szukającymi schronienia przed wojną. Na uwagę zasługuje również dalszy rozwój programu Poland.Business Harbour, który dedykowany jest specjalistom z sektora IT / New Tech. Na początku 2023 r. w życie wejdą kolejne zmiany, które chcielibyśmy przybliżyć w naszej publikacji. 

Przepisy dedykowane wszystkim cudzoziemcom 
 

Na początku roku weszła w życie reforma prawa imigracyjnego, która zmieniła zasady wydawania zezwoleń na pobyt wprowadziła możliwość zmiany jednolitego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę bez obowiązku uzyskiwania nowego zezwolenia. To znaczące ułatwienie dla cudzoziemców i ich pracodawców, które pozwala uniknąć prowadzenia czasochłonnej procedury występowania o nowe zezwolenie w przypadku zmiany miejsca pracy. 

W połowie roku wprowadzone zostały nowe regulacje w zakresie procedur związanych z legalizacją pracy cudzoziemców a także usystematyzowano praktyki, które były dotychczas stosowane przez urzędy. Największe zmiany dotyczyły usprawnienia procedury wydania informacji starosty, wprowadzenia nowych wzorów wniosku o wydanie zezwolenia na pracę czy konieczności przedstawienia aktualnego oświadczenia o niekaralności, które odtąd ważne jest tylko 30 dni od daty jego podpisania. Ustawa potwierdziła też praktykę wielu urzędów o możliwości podpisania dokumentu wyłącznie przez osoby ujawnione w Rejestrze Przedsiębiorców KRS pracodawcy. 

Program Poland.Business Harbour został rozszerzony na specjalistów z sektora IT / New Tech posiadających obywatelstwo Azerbejdżanu (bezwarunkowo), a pod pewnymi wyjątkami w przypadku znaczących dla gospodarki inwestycji z sektorów strategicznych również na specjalistów bez względu na obywatelstwo. 

Kolejna ważna zmiana dotyczy wydawania wiz krajowych. Po raz pierwszy wybrana grupa cudzoziemców może uzyskać wizę na terenie Polski, bez konieczności wyjazdu na granicę. Obywatele Białorusi mogą aplikować o wizę krajową jeżeli nie mają możliwości powrotu do kraju pochodzenia ze względu na grożące tam represje oraz przebywają na terytorium Polski na podstawie wizy humanitarnej, lub wjechali do Polski z Ukrainy po 24.02.2022 r., o ile przebywali legalnie w Ukrainie przed tą datą, lub mają zamiar wykonywania pracy w charakterze kierowcy międzynarodowego. Wprowadzone regulacje dopuszczają również możliwość aplikowania o wizę krajową przez obywateli Ukrainy, którzy mają zamiar wykonywać pracę w charakterze kierowcy międzynarodowego lub członka załogi statku powietrznego. 

Przepisy dot. obywateli Ukrainy i członków ich rodzin 
 

Ze względu na wybuch wojny w Ukrainie oraz związany z tym kryzys migracyjny, wiele zmian prawnych objęło także obywateli Ukrainy i członków ich rodzin. Na mocy przyjętych, zarówno na poziomie unijnym, jak i lokalnym uregulowań, tj. decyzji wykonawczej Rady 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. stwierdzającej istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE i skutkującej wprowadzeniem tymczasowej ochrony oraz wprowadzonej 12 marca 2022 r. ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (dalej: „specustawa”), przyjęto szereg rozwiązań mających na celu uregulowanie pobytu obywateli Ukrainy i członków ich rodzin, którzy począwszy od 24 lutego 2022 r. masowo wjeżdżali do Polski, często bez właściwych dokumentów pobytowych, w poszukiwaniu schronienia przed trwającym w ich kraju konfliktem zbrojnym.

Wymienione osoby objęto ochroną czasową, co umożliwiło im kontynuowanie legalnego pobytu w RP do 24 sierpnia 2023 r. Zgodnie z pierwotnymi założeniami po 9 miesiącach pobytu w Polsce liczonych od dnia wjazdu, tj. najwcześniej od 24 listopada 2022 r., obywatele Ukrainy jak i członkowie ich rodzin podlegający zasadom specjalnym, mieli uzyskać możliwość aplikowania o jednorazowe 3-letnie zezwolenie na pobyt. Do uzyskania zezwolenia nie trzeba było spełnić dodatkowych wymagań. 

W nowym roku doczekamy się jednak zmian w tym zakresie. Zgodnie z procedowanym projektem nowelizującym specustawę (w momencie przygotowywania artykułu nie jest znana data wprowadzenia nowelizacji, zakładamy że będzie to koniec stycznia 2023 r.) usunięte zostaną przepisy wprowadzające możliwość aplikowania o jednorazowe 3-letnie zezwolenie na pobyt. W zamian od 1 kwietnia 2023 r. pracujący obywatele Ukrainy oraz członkowie ich rodzin będą mogli składać wnioski o wydanie standardowych zezwoleń na pobyt czasowy i pracę lub w celu wykonywania pracy wymagającej wysokich kwalifikacji (tzw. „Niebieska Karta”).

Warto również zaznaczyć, iż bezpośrednio po przyjęciu specustawy osoby objęte specjalnymi zasadami pobytowymi nie miały możliwości podróżowania do innych krajów strefy Schengen z powodu wyczerpania okresu bezwizowego, a nawet kilkudniowy wyjazd do Ukrainy mógł powodować komplikacje przy próbie powrotu do Polski. Problem ten rozwiązano wprowadzając dokument elektroniczny Diia.pl. Dostępny jest on dla osób, które posiadają specjalny status pobytowy w Polsce, nr PESEL UKR oraz konto w aplikacji mObywatel. Na podstawie dokumentu Diia.pl ww. osoby mogą opuszczać terytorium Polski i podróżować po strefie Schengen do 90 dni w okresie kolejnych 180 dni, czyli tak samo jak w ramach ruchu bezwizowego lub na podstawie innych dokumentów pobytowych. 

Inne istotne rozwiązania przyjęte na mocy specustawy dotyczą nie tylko obywateli Ukrainy dotkniętych wojną. Od marca 2022 r. polscy pracodawcy mogą bowiem zatrudniać obywateli Ukrainy, których pobyt w Polsce jest legalny, bez obowiązku posiadania zezwolenia na pracę. Warunkiem zatrudnienia jest złożenie powiadomienie do właściwego powiatowego urzędu pracy. Powiadomienie należy złożyć w ciągu 14 dni od dnia podjęcia pracy przez pracownika. 

W ciągu roku zasady dotyczące składania powiadomień były wielokrotnie doprecyzowywane. Najnowsze, które mają zostać wprowadzone na podstawie ww. nowelizacji specustawy będą dotyczyć obowiązku informowania w przypadku, gdy pracownik rozpoczął pracę oraz otrzymał zezwolenie na pobyt czasowy, gdzie wskazano na zwolnienie z wymogu posiadania zezwolenia na pracę na podstawienie powiadomienia.

W odniesieniu do obywateli Ukrainy, których pobyt w Polsce nie wynika ze specjalnego statusu i którzy posiadają ważne lub przedłużone na mocy fikcji covidowej czasowe dokumenty pobytowe, np. wizy krajowe lub zezwolenia na pobyt czasowy, zyskają możliwość przedłużenia swojego pobytu na podstawie wymienionych dokumentów, w przypadku upływu ich ważności lub gdy ważność ta wynika obecnie z fikcji covidowej, do dnia 24 sierpnia 2023 r. 

Jesteśmy pewni, że rok 2023 przyniesie kolejne zmiany w obszarze global mobility ze szczególnym uwzględnieniem statusu obywateli Ukrainy w Polsce. Nadzwyczajne rozwiązania wprowadzone ze względu na wojnę w Ukrainie będą najpewniej modyfikowane w zależności od jej przebiegu i dalszego napływu cudzoziemców do Polski. Z oczywistych względów chcielibyśmy, aby wraz z szybkim końcem wojny w Ukrainie straciły one swój nadzwyczajny charakter.