Przewiduje się, że sztuczna inteligencja wprowadzi wiele zmian w tym, w jaki sposób pracujemy. Szeroka dostępność narzędzi o charakterze generatywnym jak np. Chat GPT daje niezwykle wiele nowych możliwości. Jednak rodzi też wiele obaw, które nie pozostają bez echa. 

James Manyika, wiceprezes ds. technologii w Google, niedawno wskazał na trzy nieodzowne elementy, które przyniesie rozwój sztucznej inteligencji – utworzenie nowych miejsc pracy, likwidacja innych, a w niektórych przypadkach - całkowita zmiana sposobu wykonywania i charakteru pracy. Także MIT w swoim niedawnym raporcie wskazuje na istotność tego problemu, jednocześnie proponując aby szukać sposobów by sztuczna inteligencja pozytywnie wpływała na produktywność pracowników lub ułatwiała im pracę.

Opracowanie na podstawie raportu Ius Laboris «Is employment law ready for AI?»: Monika Banaś

Gdzie wykorzystujemy systemy AI już teraz?

Aktualnie, systemy sztucznej inteligencji w miejscu pracy zbierają i analizują dane dotyczące pracowników, w tym m.in. jakości ich pracy. Procesy te coraz częściej nazywa się mianem zarządzania algorytmicznego. Tego typu praktyki występują na szeroką skalę w pracy z platformami cyfrowymi, gdzie, oprócz wymienionych wyżej zadań, pełnią także funkcję organizacyjną – przyporządkowują zadania do konkretnych pracowników, monitorują ich pracę oraz oceniają ją. Na coraz szersze zastosowanie sztucznej inteligencji w pracy wskazuje także Kongres Związków Zawodowych Wielkiej Brytanii (TUC), który przeprowadził badanie w sprawie wykorzystywania takich narzędzi w procesach rekrutacyjnych. Jego wyniki pokazują, iż najczęściej stosowane narzędzia, które automatycznie przeszukują CV kandydatów w poszukiwaniu słów kluczowych dla posady, na którą aplikują. Na znaczeniu zyskują także te programy, które przeprowadzają zautomatyzowany background check kandydatów. Jako element wspomagający, gwarantują one przyśpieszenie procesów rekrutacyjnych, a tym samym redukują koszty. Sztuczna inteligencja coraz częściej stosowana jest także jako narzędzie do badania produktywności i motywacji pracowników. 

Transparentność – element kluczowy?

Szerokie zastosowanie prowadzi do potrzeby uregulowania tej materii tak, by zagwarantować transparentność oraz dobrowolną zgodę na wykorzystywanie sztucznej inteligencji. Postuluje się także, by zagwarantowano, że wykorzystywane systemy sztucznej inteligencji nie są dyskryminujące (zarówno w aspekcie bezpośrednim jak i pośrednim), by gwarantowały odpowiedni poziom bezpieczeństwa danych jego użytkowników oraz by były rzetelne. 

Badanie przeprowadzone przez Ius Laboris w 28 państwach wskazuje, że aktualnie nie ma konsensusu w tym, w jaki sposób powinno się uregulować stosowanie sztucznej inteligencji w miejscu pracy. W 9 z nich wskazano na konieczność informowania pracowników o wykorzystywaniu sztucznej inteligencji, a jedynie 5 (w tym 3 państwa członkowskie UE) zadeklarowało, że pracodawcy muszą zagwarantować alternatywę dla wykorzystywania tego typu narzędzi w zatrudnieniu, w szczególności dotyczyło to wykorzystania systemów sztucznej inteligencji w procesach rekrutacyjnych do celów weryfikacji kandydata. Co tyczy się wykorzystywania AI jako narzędzia typującego kandydatów do zwolnienia, jedynie 3 państwa (Niemcy, Austria i Kazachstan) posiadają regulacje prawne zakazujące takich praktyk. 

To, w czym AI jeszcze nie wyręczy człowieka

Sztuczna inteligencja, która drastycznie rozwinęła się w ostatnich czterech latach, aktualnie może pomagać nam w tworzeniu podsumowań, tłumaczeń, odpowiada także na zadane pytania. To, z czym generatywne AI na razie sobie nie radzi, to proponowanie rozwiązań problemów nietypowych, niepopularnych, nie posiada tym samym umiejętności niealgorytmicznych. Nawet najlepsze narzędzia tego typu nie posiadają takich znajomości poznawczych jak człowiek. Powyższe wydaje się być szczególnie istotne w dziedzinie prawa, także prawa pracy, ze względu na ogólną niemożność stworzenia skutecznego systemu rozstrzygania spraw. Wielokrotnie wnioskowania prawnicze opierają się na analizie konkretnych, jednostkowych spraw. Wpływa na nie także wiele zmiennych wynikających ze stanów faktycznych.