Podnoszenie kwalifikacji zawodowych może odbywać się z inicjatywy albo za zgodą pracodawcy. 

Co do zasady pracownik nie musi zgodzić się na propozycję pracodawcy związaną z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych. Jednakże w pewnych okolicznościach brak takiej zgody może stanowić przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę.

Także pracodawca nie musi automatycznie przystawać na każdą propozycję pracownika odnośnie podnoszenia jego kwalifikacji (w szczególności, gdy pracownik chce nabyć wiedzę i umiejętności, które nie są związane z kwalifikacjami zawodowymi potrzebnymi na danym stanowisku czy w danym zakładzie pracy).

W przypadku braku zgody pracodawcy, pracownik może dokształcać się we własnym zakresie. Nie korzysta jednak wtedy z ułatwień przewidzianych w k.p. dla osób podnoszących kwalifikacje zawodowe. 

Umowa dotycząca podnoszenia kwalifikacji

Konieczność zawarcia takiej umowy istnieje jedynie, gdy pracodawca chce zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu przez określony czas po zakończeniu szkolenia. W przypadku niewywiązania się z umowy lojalnościowej, pracownik będzie zobligowany do zwrotu pracodawcy kosztów poniesionych z tytułu dodatkowych świadczeń.

Kodeks pracy nakłada obowiązek zawarcia umowy szkoleniowej w formie pisemnej. Będzie ona jednak skuteczna nawet gdy zostanie zawarta w formie dokumentowej (np. poprzez wymianę e-maili).

Uprawnienia pracownika związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych

Pracownik dokształcający się za zgodą lub z inicjatywy pracodawcy może liczyć na:

• urlop szkoleniowy (6 lub 21 dni w zależności od rodzaju kształcenia podejmowanego przez pracownika);
• zwolnienie z części lub całości dnia pracy na czas niezbędny do udziału w zajęciach (które obejmuje czas trwania zajęć oraz czas niezbędny, by punktualnie na te zajęcia przybyć);
• dodatkowe świadczenia przyznane przez pracodawcę (np. opłacenie czesnego, przejazdów na zajęcia, zakup materiałów do nauki).

Ww. benefity nie przysługują pracownikowi dokształcającemu się we własnym zakresie. W takim przypadku pracodawca dobrowolnie może udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego lub zwolnienia z całości lub części dnia pracy.

Obowiązek zwrotu kosztów dodatkowych świadczeń

Kodeks pracy wymienia sytuacje, w których pracodawca może żądać od pracownika zwrotu wydatków poniesionych w związku z jego doszkalaniem (np. gdy pracownik mimo wcześniejszych uzgodnień nie podjął się podnoszenia kwalifikacji zawodowych). Zwrotowi podlegają tylko wydatki poniesione na dodatkowe świadczenia (np. opłata za szkolenie/kurs czy refundacja podręczników). Natomiast pracodawca nie może żądać pokrycia strat wynikających ze zwolnienia pracownika z części lub całości dnia pracy albo udzielenia mu urlopu szkoleniowego.

Więcej w artykule adw. Izy Gawryjołek i  apl. adw. Agnieszki Piaseckiej „Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników” dla Kwartalnika Prawo Pracy (1 stycznia 2021 r.).

---

Wpływ epidemii wywołanej zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 na obowiązek pracodawcy zapewnienia pracownikom profilaktycznych posiłków i napojów.

Podczas pandemii koronawirusa na pracodawców nakładany jest szereg dodatkowych obowiązków. Z jakimi trudnościami muszą się mierzyć pracodawcy obowiązani do zapewnienia pracownikom profilaktycznych posiłków i napojów? 
 

Powstałe problemy 

W okresie zimowym (tj. od 1 listopada do 31 marca) pojawił się problem praktyczny dotyczący sposobu zapewnienia posiłku profilaktycznego oraz napojów pracownikom pracującym na otwartej przestrzeni. Obowiązek ten koliduje bowiem z obowiązkiem powszechnego zasłaniania ust i nosa w przestrzeni publicznej. 
Poddawano również w wątpliwość możliwość spożywania posiłków profilaktycznych w zakładach pracy. Regulacja zezwalająca na odkrycie ust i nosa w takiej sytuacji pojawiła się dopiero 2 grudnia 2020 r., podczas gdy powszechny obowiązek zasłaniania ust i nosa w miejscach ogólnodostępnych (w tym w zakładach pracy) obowiązywał już od 10 października 2020 r. Problematyczne okazały się również być ograniczenia w prowadzeniu działalności gastronomicznej. 

Charakterystyka obowiązku pracodawcy 

Obowiązek pracodawcy wynika z art. 232 kodeksu pracy i polega na zapewnieniu pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednich posiłków i napojów, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Szczegółowe wymagania określono w rozporządzeniu Rady Ministrów. 
Pracodawca chcąc wypełnić przedmiotowy obowiązek może nie tylko wydać pracownikowi posiłek w formie jednego dania gorącego, ale również skorzystać z szeregu innych możliwości, jak np. przekazanie bonu na zakup posiłku, czy też przekazanie gotowych produktów do jego sporządzenia. 

Wydawanie posiłków w stołówce zakładowej 

Pracodawcy, którzy decydują się na spełnienie obowiązku poprzez wydanie jednego dania gorącego w stołówce zakładowej muszą pamiętać o zorganizowaniu tego procesu z uwzględnieniem zachowania dystansu pomiędzy pracownikami (co najmniej 1,5m), ograniczając przy tym liczbę pracowników przebywających jednocześnie w jadalni oraz stosując system rotacyjny. 
Warto podkreślić, że pomimo ograniczeń związanych z prowadzeniem działalności gastronomicznej, obostrzenia nie objęły stołówek pracowniczych. 

Kupony na posiłki profilaktyczne 

Wielu pracodawców decyduje się na realizację swojego obowiązku zapewnienia profilaktycznych posiłków oraz napojów poprzez przekazanie pracownikom talonów czy kuponów na zakup takich posiłków lub napojów. Pracodawca wybierający ten model realizacji obowiązku musi jednak pamiętać o tym, że posiłek nabywany przez pracownika w zamian za kupon musi spełniać warunki z rozporządzenia, tj. posiadać odpowiednią kaloryczność oraz rozkład makroskładników.  

Pandemia ograniczyła jednak możliwość wywiązywania się z obowiązku zapewnienia pracownikom posiłków profilaktycznych i napojów poprzez przekazywanie pracownikom bonów na zakup posiłków. Jest to związane z zamknięciem dużej ilości lokali gastronomicznych, w których pracownicy realizowali przekazane przez pracodawcę kupony.

Więcej w artykule dr Dominiki Dörre-Kolasy i Kingi Ciosk „Wpływ epidemii wywołanej zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 na obowiązek pracodawcy zapewnienia pracownikom profilaktycznych posiłków i napojów” dla Kwartalnika Prawo Pracy (1 stycznia 2021 r.).