Okres przejściowy wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej dobiegł końca. Od 1 stycznia 2021 r. obowiązują nowe zasady wjazdu, pobytu i pracy obywateli Wlk. Brytanii w UE oraz obywateli UE w Wlk. Brytanii. Utrudniają one mobilność oraz dostęp do rynku pracy.

Jak Brexit wpłynął na sytuację Polaków i Brytyjczyków w zakresie zatrudnienia?

Obywatele Wielkiej Brytanii w Polsce

• Swobodne zatrudnienie Brytyjczyków w Polsce od 1 stycznia 2021 r. możliwe jest w przypadku osób, które przed zakończeniem okresu przejściowego korzystały z prawa pobytu oraz kontynuują zamieszkanie w Polsce po 31 grudnia 2020 r. Zachowały one prawo pobytu oraz prawo do swobodnego podejmowania pracy w naszym kraju. Osoby te są obowiązane do złożenia wniosku o wydanie im zaświadczenia o zarejestrowanie pobytu obywatela Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej - co do zasady - najpóźniej do końca 2021 r.
• Brytyjczycy, którzy wjadą do Polski po zakończeniu okresu przejściowego, wymagają zezwolenia na pracę w celu podjęcia zatrudnienia. Podstawą do wjazdu i pobytu na terytorium Polski może być uprawnienie do korzystania z ruchu bezwizowego przez maksymalnie 90 dni w 180-dniowym okresie, wiza krajowa wydawana w związku z uprzednio uzyskanym zezwoleniem na pracę bądź zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy. Co najmniej pięcioletni, nieprzerywany i legalny pobyt w Polsce będzie stanowił podstawę do uzyskania przez Brytyjczyka zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE. Zezwolenie to wydawane jest bezterminowo i gwarantuje swobodny dostęp do rynku pracy w Polsce.
• Brytyjczycy delegowani do Polski przed 1 stycznia 2021 r., którzy kontynuują pobyt w Polsce po zakończeniu okresu przejściowego, są uprawnieni do złożenia wniosku o wydanie dedykowanego, ważnego przez okres pięciu lat zezwolenia na pobyt czasowy. Wnioski mogą być składane do 31 grudnia 2021 r. Do tego dnia, pobyt tych osób w Polsce jest uznawany za legalny. Uzyskane zezwolenie uprawnia do swobodnego podejmowania zatrudnienia w naszym kraju. Po upływie pięcioletniego, legalnego i nieprzerywanego pobytu w Polsce posiadacz zezwolenia będzie mógł uzyskać zezwolenie na pobyt stały.
• Delegowanie obywatela Wielkiej Brytanii do Polski po zakończeniu okresu przejściowego wymaga uzyskania zezwolenia na pracę, chyba że delegowany pracownik posiada prawo pobytu i jest uprawniony do wykonywania pracy w innym państwie członkowskim UE, w którym pracodawca delegujący ma siedzibę. Pracownik musi posiadać odpowiednią podstawę legalnego pobytu w okresie delegowania, tj. korzystać z uprawnienia do pobytu w ruchu bezwizowym w dozwolonym okresie, posiadać polską wizę lub zezwolenie na pobyt czasowy.
• Wystąpienie Wlk. Brytanii z UE nie ma wpływu na zasady zapewniania odpowiednich warunków zatrudnienia pracownikom delegowanym do Polski. Obowiązujące w naszym kraju przepisy regulujące te kwestie stosowane są zarówno w przypadku  pracownika delegowanego z kraju UE, jak i z państwa trzeciego.
• Odbywanie podróży służbowych w Polsce przez Brytyjczyków jest możliwe bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na pracę, pod warunkiem, że podczas wizyty nie są podejmowane czynności stanowiące formę działalności zarobkowej. Wjazd i pobyt w Polsce może odbywać się w ramach ruchu bezwizowego.

Polacy w Wielkiej Brytanii

• Polacy, którzy korzystali z prawa pobytu w Wielkiej Brytanii przed zakończeniem okresu przejściowego i w dalszym ciągu zamieszkują w tym kraju, mogą wystąpić o przyznanie specjalnego statusu pobytowego, tj. bezterminowego settled status – jeśli na dzień złożenia wniosku o przyznanie statusu przebywali na Wyspach co najmniej pięć lat – bądź pre-settled status, wydawanego na okres 5 lat – w przypadku krótszego pobytu. Wnioski o przyznanie właściwego statusu można składać do 30 czerwca 2021 r. Uzyskanie pre-settled status umożliwia aplikowanie o status bezterminowy z chwilą przekroczenia pięcioletniego okresu pobytu w Wielkiej Brytanii. Uzyskanie jednego ze statusów uprawnia do pobytu oraz swobodnego podejmowania zatrudnienia w Wlk. Brytanii.
• Od 1 stycznia 2021 r. Polacy muszą uzyskać właściwą wizę, aby być uprawnionymi do wykonywania pracy w Wlk. Brytanii. W procedurze wizowej konieczne jest przedstawienie specjalnego dokumentu od pracodawcy – certificate of sponsorship. Wymagane może być również wykazanie znajomości języka angielskiego oraz posiadanie odpowiednich kwalifikacji zawodowych. Weryfikowana jest także wysokość wynagrodzenia proponowanego pracownikowi.
• Polacy delegowani do Wielkiej Brytanii przed 1 stycznia 2021 r., kontynuujący pobyt na Wyspach, mogą ubiegać się o statusy settled i pre-settled. Uzyskanie odpowiedniego statusu będzie uprawniało do pobytu oraz wykonywania pracy na terytorium Wlk. Brytanii.
• Delegowanie obywatela Polski do Wielkiej Brytanii po zakończeniu okresu przejściowego wymaga uzyskania właściwej wizy przez pracownika.
• Prawo krajowe regulujące warunki, jakie należy zapewnić pracownikowi delegowanemu do Wielkiej Brytanii nie uległo zmianie i pozostaje tożsame z właściwymi dyrektywami unijnymi.
• Polacy mogą odbywać podróże służbowe w Wlk. Brytanii bez konieczności uzyskiwania właściwych zezwoleń, o ile w czasie ich trwania nie podejmują działalności zarobkowej na terytorium tego kraju.

Uznawanie kwalifikacji zawodowych

• Wyjście Wielkiej Brytanii z UE skutkuje także zmianami w zakresie uznawania kwalifikacji zawodowych pracowników. Osoby, które nabyły kwalifikacje w Wielkiej Brytanii i chciałyby podjąć zatrudnienie w zawodzie regulowanym w UE muszą przejść przez procedury uznawania kwalifikacji uregulowane w przepisach krajowych dotyczących właściwych profesji. Ta sama zasada dotyczy osób, które nabyły kwalifikacje zawodowe w UE i miałyby zostać zatrudnione w Wielkiej Brytanii w zawodzie regulowanym.

Więcej w artykule dr Michała Kacprzyka i Marty Dudczak „Zatrudnienie Polaków i Brytyjczyków na nowych zasadach“ dla Dziennik Gazeta Prawna  (artykuł z dnia 15.01.2021).