Od 1 stycznia 2019 r. wchodzą duże zmiany w ustawie o związkach zawodowych. Do najważniejszych należy zaliczyć otwarcie związków dla osób wykonujących pracę zarobkową niebędących pracownikami. Osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie, niż stosunek pracy (np. na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło czy umowy o świadczenie usług) zyskają prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych.

Status zakładowej organizacji związkowej

Powyższe będzie miało wpływ na sposób ustalania, czy danej organizacji związkowej przysługuje status zakładowej organizacji związkowej. Jest to istotne, bowiem z tym statusem związanych jest szereg uprawnień przysługujących organizacji związkowej (np. prawo do zajmowania stanowiska w indywidualnych sprawach pracowników czy w sprawach dotyczących zbiorowych interesów; ochrona zatrudnienia członków związku; prawo do zwolnień od pracy; prawo do wszczęcia sporu zbiorowego). Od nowego roku uprawnienia zakładowej organizacji związkowej będą przysługiwać organizacji zrzeszającej co najmniej 10 członków będących pracownikami lub innymi niż pracownicy osobami wykonującymi pracę zarobkową. W przypadku tych ostatnich będą jednak brane pod uwagę wyłącznie te osoby, które świadczą pracę na rzecz danego pracodawcy przez okres co najmniej 6 miesięcy.

Informacja półroczna

Zmianie ulegnie również częstotliwość składania informacji o liczbie członków organizacji związkowej. Aktualnie organizacje związkowe mają obowiązek przedstawiać pracodawcy informację o liczbie członków co kwartał, według stanu na ostatni dzień kwartału, w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po tym kwartale. Od 1 stycznia 2019 r. organizacje związkowe będą miały obowiązek przekazywać informacje półroczne (według stanu na dzień 30 czerwca i 31 grudnia – w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po tym okresie). Organizacji związkowej, która nie wypełni w terminie obowiązku przedstawienia informacji o liczbie członków, nie będą przysługiwać uprawnienia zakładowej organizacji związkowej do czasu wykonania tego obowiązku. Dotychczas wyżej wymienione konsekwencje wynikały wyłącznie z orzecznictwa Sądu Najwyższego. Teraz skutek taki został wyraźnie przewidziany w przepisach.

Sądowa weryfikacja liczby członków

Nowe przepisy wprowadzają również możliwość sądowej weryfikacji liczby członków organizacji związkowej.  Pracodawca będzie mógł zgłosić pisemne zastrzeżenie co do liczebności zakładowej organizacji związkowej w terminie 30 dni od dnia przedstawienia mu przez tę organizację informacji o liczbie członków. Organizacja związkowa po otrzymaniu takich zastrzeżeń będzie miała obowiązek wystąpienia do sądu z wnioskiem o ustalenie liczby członków. Jeżeli organizacji związkowa w terminie 30 dni od zgłoszenia zastrzeżenia przez pracodawcę nie wystąpi do sądu, utraci uprawnienia zakładowej organizacji związkowej do czasu wykonania tego obowiązku.
Sąd weryfikuje liczbę członków na podstawie przedłożonych przez organizację związkową dowodów, w trybie nieprocesowym. Ma obowiązek wydać orzeczenie w terminie 60 dni od daty złożenia wniosku. W postępowaniu sądowym do przetwarzania danych ujawniających przynależność związkową osób wykonujących pracę zarobkową będzie upoważniony wyłącznie sąd oraz osoby działające w imieniu zakładowej organizacji związkowej, która złożyła wniosek o ustalenie liczby jej członków. Pracodawca nie będzie miał dostępu do takich danych. Otrzyma jedynie potwierdzenie, czy liczba członków została wskazana przez organizację związkową prawidłowo, czy nie. Jeżeli zgłoszone przez pracodawcę zastrzeżenie co do liczebności zakładowej organizacji związkowej okaże się bezpodstawne, ponowne zgłoszenie zastrzeżenia przez pracodawcę będzie możliwe nie wcześniej, niż po upływie roku od uprawomocnienia się orzeczenia sądu.