Podczas XV edycji konferencji „10 Orzeczeń”, organizowanej przez Kancelarię Raczkowski, prawnicy omówili najważniejsze orzeczenia sądowe, które w 2023 roku wpłynęły na kształt prawa pracy i praktykę HR w Polsce. Przedstawione sprawy dotyczą kluczowych zagadnień związanych z zatrudnieniem, ochroną pracowników oraz odpowiedzialnością pracodawców. Oto najistotniejsze orzeczenia:

1. Ochrona działaczy związkowych nie jest bezwzględna
   Sąd Najwyższy potwierdził, że ochrona przed zwolnieniem działaczy związkowych nie jest absolutna. Pracodawca może rozwiązać stosunek pracy z działaczem związkowym, jeśli jego zachowanie narusza zasady współżycia społecznego lub obowiązki pracownicze, pod warunkiem, że nie wynika to z działalności związkowej. Wprowadzona zmiana w Kodeksie postępowania cywilnego dodatkowo wymusza większą ostrożność w przyznawaniu ochrony tym pracownikom.
2. Roszczenia o odszkodowanie za nierówne traktowanie
   Sąd Najwyższy rozszerzył możliwość dochodzenia odszkodowania w przypadku nierównego traktowania, nawet gdy nie spełnia ono kryteriów dyskryminacji. Każda forma nierównego traktowania może uprawniać pracownika do minimalnego odszkodowania, co wzmacnia ochronę pracowników przed nieuczciwymi praktykami.
3. Likwidacja stanowiska pracy
   SN zakwestionował dotychczasowy dogmat, że każda likwidacja stanowiska uzasadnia wypowiedzenie umowy o pracę. W wyroku z czerwca 2023 r. stwierdzono, że nie każda likwidacja jest uzasadniona, jeśli stanowisko nie ma obiektywnego znaczenia w strukturze firmy. To orzeczenie zmusza pracodawców do głębszej analizy konieczności likwidacji etatów.
4. Modyfikacja warunków pracy poprzez zarządzenia wewnętrzne
   SN orzekł, że wewnętrzne zarządzenia pracodawców, nawet nieformalne, mogą stanowić ofertę zmiany warunków zatrudnienia. Jeżeli pracownik akceptuje takie zmiany, np. korzystając z nowych benefitów, wówczas zmiany te mogą być traktowane jako element umowy o pracę.
5. Powrót pracownic z urlopu rodzicielskiego
   Sąd Najwyższy zdecydował, że pracodawca ma obowiązek przywrócić pracownicę powracającą z urlopu rodzicielskiego na jej dotychczasowe stanowisko, o ile wciąż istnieje. Nawet jeżeli wymaga to dodatkowych kosztów lub trudności organizacyjnych, pracodawca nie może odmówić powrotu na to stanowisko, chyba że jest to obiektywnie niemożliwe.
6. Obiektywizm w ocenie mobbingu
   SN podkreślił, że mobbing musi być oceniany obiektywnie. Pracodawca nie odpowiada za subiektywne odczucia pracownika, chyba że w obiektywnych kategoriach doszło do naruszeń. Orzeczenie to stawia wyraźne granice odpowiedzialności pracodawców za mobbing, nakładając jednocześnie obowiązek prewencji.
7. Ochrona sygnalistów na podstawie dyrektywy unijnej
   W jednym z precedensowych wyroków sąd rejonowy w Toruniu zastosował niewdrożoną jeszcze dyrektywę unijną w sprawie ochrony sygnalistów. Wykazał, że sygnaliści mogą być chronieni przed zwolnieniem nawet w oparciu o przepisy europejskie, co wyznacza kierunek dla przyszłych spraw dotyczących ochrony sygnalistów.
8. Zakwaterowanie delegowanych pracowników a podatek
   NSA orzekł, że zapewnienie zakwaterowania, wyżywienia oraz pokrycie kosztów podróży dla pracowników delegowanych nie stanowi ich przychodu podlegającego opodatkowaniu. Jest to korzystne dla pracowników i pracodawców, ponieważ te świadczenia są uznawane za niezbędne do realizacji obowiązków służbowych.
9. Nadgodziny dla pracowników niepełnoetatowych
   Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdził, że pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy mają prawo do wynagrodzenia za nadgodziny od pierwszej dodatkowej godziny pracy. To wyrok, który może wymusić zmiany w polskim Kodeksie pracy i wpłynąć na liczne roszczenia o zaległe dodatki za nadgodziny.
10. Ubezpieczenia społeczne dla cudzoziemców
    Sąd Najwyższy orzekł, że cudzoziemcy pracujący w Polsce na umowach cywilnoprawnych, jak np. umowa zlecenia, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, o ile ich pobyt w Polsce ma charakter stały. Interpretacja przepisów potwierdza, że samo czasowe przebywanie w Polsce nie wystarcza do zwolnienia z tych ubezpieczeń.