Kontrola PIP kończy się z momentem podpisania protokołu. Może mieć ona dalszy ciąg – PIP może wydać wystąpienie albo nakaz. Jeśli jednak inspektor uważa, że ktoś popełnił wykroczenie, to musi stosować zupełnie inne przepisy. Czynności wyjaśniające reguluje kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Osobie podejrzanej o wykroczenie daje on prawo do obrony.

Inna procedura, inne zasady

Inspektorzy PIP nie zawsze o tym pamiętają. Często po zakończeniu kontroli nadal wzywają na „spotkania” przedstawicieli pracodawców, tak, jak mogli to robić w trakcie kontroli. Żądają od nich wyjaśnień i sporządzają
z nich notatki. Tymczasem, procedura wykroczeniowa jest zupełnie inna. Zwłaszcza w przypadku osób podejrzanych o wykroczenie ma to duże znaczenie praktyczne.

W postępowaniu wykroczeniowym zasadą jest wzywanie osób na przesłuchanie na piśmie. Wezwania telefoniczne czy mailowe to wyjątek, który powinien być uzasadniony szczególną sytuacją. W wezwaniu inspektor PIP ma obowiązek powiadomić m.in. o tym, w jakim charakterze wzywa daną osobę – świadka, czy podejrzanego.

Osoba podejrzana o popełnienie wykroczenie ma prawo do ustanowienia jednego obrońcy. Jej przesłuchanie rozpoczyna się od przedstawienia zarzutu, który musi być opisany także w protokole. Podejrzany może odmówić składania wyjaśnień albo odpowiedzi na poszczególne pytania. Ma prawo do otrzymania kopii protokołu
swojego przesłuchania.

Nakładanie mandatów przez PIP

Inspektorzy PIP mają w tych postępowaniach uprawnienia oskarżyciela. Mogą więc nakładać mandaty w wysokości do 2000 zł na osoby, które ich zdaniem są winne wykroczenia. W przypadku recydywy mandat może wynosić
do 5000 zł. Jeżeli podejrzany odmówi przyjęcia mandatu, inspektor wysyła do sądu wniosek o ukaranie.
Obecnie procedowana jest nowelizacja przepisów, która zwiększy dopuszczalną kwotę mandatów do 5000 zł.

Przyjęcie i opłacenie mandatu kończy postępowanie. Opłacony mandat jest odpowiednikiem wyroku, czyli stwierdzeniem popełnienia wykroczenia. jeśli zostanie on przyjęty i opłacony, dużo trudniej bronić się przed zarzutami naruszenia prawa pracy. Dlatego w tych sytuacjach, gdy pracodawca nie zgadza się z oceną inspektorów PIP, lepiej mandatów nie przyjmować.

Jak się przygotować?

Inspektorzy PIP często jeszcze w trakcie kontroli otwarcie mówią o tym, że kontrola skończy się mandatami. Czasami wynika to z treści protokołu kontroli. Już wtedy warto przygotować się na tę ewentualność. Pomocne jest ustalenie kręgu osób, które mogą być podejrzane, ustalić czy jest potrzebny udział obrońcy i czy podejrzany powinien przyjąć mandat.

Więcej artykułów o prawie HR w newsletterze – PRO HR Wrzesień 2025